मुलांचे आरोग्य आणि आजार
मुलांचे आरोग्य आणि आजार
मुलांचे आरोग्य त्यांच्या संपूर्ण विकासासाठी अत्यंत महत्त्वाचे आहे. लहान वयात शरीराचा विकास खूप वेगाने होत असल्याने त्यासाठी योग्य काळजी घेणे आवश्यक आहे. प्रत्येक मुलामध्ये शरीराच्या प्रकृतीनुसार वात, पित्त आणि कफ (Dosha) या तिन्ही दोषांचे काही ना काही गुणधर्म दिसतात. मुलाची तब्येत समजून घेण्यासाठी कोणता दोष जास्त प्रभावी आहे हे ओळखणे महत्त्वाचे ठरते.
वात प्रकृतीची मुले साधारणपणे बारीक व हलक्या बांध्याची असतात. त्यांची भूक ठराविक नसते. त्यांना थंडी लवकर वाजते, त्वचा कोरडी असते आणि केस बारीक अथवा कुरळे असतात. त्यांचे मन व शरीर चपळ असते तसेच कल्पनाशक्ती जोरदार असते. परंतु याच प्रकृतीतील मुलांना चिंता, बेचैनी, नीट झोप न लागणे, खाण्यात चोखंदळपणा आणि बद्धकोष्ठता (Constipation) असे त्रास जास्त दिसतात. अशा समस्यांच्या सर्वांगीण आणि नैसर्गिक व्यवस्थापनासाठी श्री विश्वार्पण आयुर्वेद क्लिनिक हे विश्वासार्ह ठिकाण आहे, जे प्रभावी (Childrens diseases treatment in Sinhagad Road Pune)प्रदान करते.
गुदाशयातील फिशर (Anal fissure)आणि फिस्टुला (Fistula)साठी आम्ही औषधी वनस्पतींच्या उपलब्धते अभावी औषधे तयार करत नाही – मूळ गुणवत्ता
पित्त प्रकृतीची मुले मध्यम बांध्याची असतात. त्यांची भूक जास्त असते आणि वेळेवर अन्न मिळाले नाही तर ते अस्वस्थ होतात. त्यांना उष्ण हवामान अजिबात सहन होत नाही. त्यांचे केस सरळ आणि बारीक तर डोळे तीक्ष्ण असतात. पित्त प्रकृतीमुळे मुलं बुद्धिमान, स्पष्ट बोलणारी आणि नावीन्यपूर्ण कल्पना मांडणारी असतात. पण जास्त पित्त वाढल्यावर त्वचेवर लाल चट्टे (Rashes), वारंवार जुलाब (Diarrhea), संवेदनशील त्वचा (Sensitive Skin) आणि राग किंवा चिडचिडेपणा असे लक्षणे दिसतात.
कफ प्रकृतीची मुले मजबूत व गोलसर बांध्याची असतात. त्यांची भूक सौम्य असते परंतु त्यांना अन्नाची आवड जास्त असते. त्यांचा पचनाचा वेग मंद असतो. कफ प्रकृतीच्या मुलांची त्वचा मऊ, गुळगुळीत व किंचित तेलकट असते, केस दाट व लहरदार असतात तर डोळे मोठे व आकर्षक असतात. मानसिकदृष्ट्या ते शांत, स्थिर, करुणामय आणि एकाग्र असतात. त्यांची झोप गाढ आणि जास्त वेळेची असते. परंतु कफ जास्त झाल्यास सुस्ती (Lethargy), अति झोप (Excessive Sleep), वजन वाढणे (Obesity/Weight Gain), नैराश्य (Depression), वारंवार सर्दी-खोकला आणि श्वसनाचे त्रास (Respiratory Problems) होऊ शकतात.
आयुर्वेदानुसार बाल्यावस्था ही नैसर्गिकरित्या कफाचा काळ मानला जातो. कारण शरीराची वाढ, पोषण, स्निग्धता आणि विकासासाठी कफाचे गुणधर्म आवश्यक असतात. या काळात मुलांना सहजपणे सर्दी, खोकला, नाक वाहणे, कफ वाढणे असे त्रास होतात. खरं तर लहान मुलांना काही आजार होणे गरजेचे असते कारण त्यामुळे त्यांची रोगप्रतिकारशक्ती (Immunity) मजबूत होते. शरीर वेगाने वाढत असताना मुले जास्त कफ तयार करतात आणि त्याने त्यांचे ऊतक व अवयव कोरडे किंवा कमजोर होणार नाहीत याची खात्री होते. पण त्यामुळे वारंवार शिंक, सर्दी, कफाचे त्रास होऊ शकतात.
हे टाळण्यासाठी काही सोपे उपाय करता येतात. मुलांच्या नाकाच्या आत रोज थोडे तूप किंवा तीळतेल लावल्याने कोरडेपणा कमी होतो आणि सर्दीचा त्रास कमी होऊ शकतो. थोडे मोठ्या मुलांना नेतीक्रिया (Nasal Rinse) शिकवली, तर श्वसनमार्ग (Respiratory Tract) स्वच्छ राहण्यास मदत होते. कफ वाढू नये म्हणून आहार आणि जीवनशैलीत बदल करणे खूप महत्त्वाचे आहे.
मुलांच्या आहारात हलके, उबदार आणि पचायला सोपे पदार्थ असावेत. ताज्या भाज्या, फळे, डाळी, संपूर्ण धान्य यांचा समावेश व्हावा. अन्न शिजवताना लसूण, आलं, दालचिनी, हळद यांसारखे उष्णतादायक मसाले वापरले तर पचन सुधारते. शक्यतो मुलांना गरम किंवा कोमट अन्नच द्यावे. थंड, जड व तेलकट पदार्थ कमी करावेत.
अशा प्रकारे योग्य आहार, दिनचर्या आणि छोट्या उपायांमुळे मुलांचे आरोग्य चांगले राहते आणि ते शारीरिक, मानसिक दृष्ट्या निरोगी (Healthy) आणि तंदुरुस्त वाढू शकतात.